RTG Stomatologiczne

Stosowanie rentgenodiagnostyki cyfrowej w stomatologii pozwala uzyskać bardzo dobrej jakości obrazy przy użyciu bardzo małej dawki promieniowania.

Nie można jednak przyjąć, że jest ona bliska zeru.
Dawka na gonady w trakcie wykonywania zdjęć zębowych lub pantomograficznych jest bardzo mała i ryzyko wystąpienia wad rozwojowych jest niewielkie w porównaniu z ryzykiem zachorowania na nowotwory złośliwe kości , raka tarczycy lub białaczkę.

Jakie zdjęcia wykonujemy w naszej pracowni

Zdjęcie pantomograficzne

Zdjęcie pantomograficzne uzębienia potocznie nazywane jest panoramą zębów lub zdjęciem panoramicznym. W diagnostyce stomatologicznej stanowi podstawowe badanie RTG i jest szczególnie przydatne dla oceny stanu zębów i przyzębia pacjenta. Badanie to pozwala na uwidocznienie wszystkich zębów, jednocześnie uwzględniając przy tym zęby niewyrznięte i zatrzymane a także otaczające je tkanki (tkankę kostną wyrostków zębodołowych, zatoki szczękowe, wyrostki żuchwy).

Ze względu na kompleksowe obrazowanie, zdjęcie panoramiczne wykorzystywane jest jako nieocenione narzędzie podczas planowania leczenia stomatologicznego umożliwiając natychmiastową diagnozę.

Badanie to wykorzystuje się m. in.:

• przed planowaną ekstrakcją zęba w celu zobrazowania kształtu jego korzeni, dzięki czemu możliwa jest ocena stopnia trudności zabiegu,
• w protetyce – do oceny, które zęby należy usunąć a które wyleczyć, aby mogły spełniać funkcję stabilnych filarów dla mostów, protez i wkładów koronowo-korzeniowych. Pomaga ono również ocenić stan struktury kostnej i budowę kości szczęk, i dzięki temu dobrać właściwe implanty zębowe,
• w przypadkach zaniku kości szczęki, będącym wynikiem chorób przyzębia. Zdjęcie pantomograficzne informuje w jakim tempie postępuje zanik oraz czy możliwe jest jego zahamowanie,
• w ortodoncji – do określenia wad zgryzu oraz do oceny wyników leczenia ortodontycznego,
• w stomatologii zachowawczej – pantomogram pomaga wykryć: ubytki próchnicowe na powierzchniach niewidocznych podczas rutynowego badania – zwłaszcza w obrębie korzeni, uszkodzenia wypełnień a także zęby źle przeleczone kanałowo,
• w stomatologii dziecięcej – zdjęcie panoramiczne pozwala na odpowiednio wczesne zdiagnozowanie wad rozwojowych zębów oraz na ocenę stopnia ich rozwoju
• w diagnostyce stomatologicznej – do wykrywania chorób, które często rozwijają się bezobjawowo, takich jak nowotwory i torbiele.

Dlaczego warto wykonywać zdjęcia panoramiczne.
Każdy pacjent przed rozpoczęciem leczenia powinien mieć wykonane zdjęcie pantomograficzne, gdyż jest ważnym dokumentem dla pacjenta obrazującym postępy leczenia.

Ponadto:

• Jedno zdjęcie pantomograficzne obrazuje 300% większą powierzchnię niż 14 punktowych
• Wykonując zdjęcie pantomograficzne redukujemy prawie o 80% dawkę dla pacjenta
• Zdjęcie pantomograficzne gwarantuje całkowitą aseptykę i eliminuje dyskomfort odczuwany przy innych badaniach
• Zdjęcie pantomograficzne to także oszczędność pieniędzy
• Otrzymanie zdjęcie pantomograficznego to zaledwie 5 minut

Zdjęcia cefalometryczne ( telerentgenogram)

Zdjęcie rtg cefalometryczne obrazujące części twarzowe czaszki, pozwala uwidocznić zarówno struktury kostne, jak i skórę pacjenta.
Cefalogramy, zwane zdjęciami tele-rtg, są wykonywane według ustalonych procedur pozycjonowania głowy badanego (tzw. projekcji), w związku z tym są badaniami powtarzalnymi oraz posiadają stałe 10% powiększenie.

Zdjęcie to wykonywane według standardowych projekcji jest niezbędne do pomiarów i oceny głownie w ortodoncji i protetyce stomatologicznej. Umożliwia diagnostykę wad zgryzu, ocenę wzrostu twarzy i ustalenie planu leczenia. Jest zdjęciem zupełnie bezpiecznym dla pacjenta.

zdjęcia wewnątrzustne – zębowe

Punktowe zdjęcie rentgenowskie, które ukazuje od 1 do 4 zębów sąsiadujących ze sobą.

Jest to tzw. zdjęcie celowane wykonywane w celu dokładnej oceny konkretnego zęba, bądź grupy zębów.

Charakteryzuje się najwyższą rozdzielczością wśród wszystkich badań stomatologicznych. Jest to jedna z podstawowych metod diagnostycznych stosowana w stomatologii.

Zdjęcie to wykonywane jest najczęściej w celu oceny:

• przyczyny bólu zęba
• obecności próchnicy, bądź zmian zapalnych w obrębie wierzchołka korzenia
• kontroli oraz jakości wypełnionych kanałów
• zaawansowania choroby przyzębia
• kontroli wprowadzonego implantu

W naszej placówce zdjęcia rtg zębów wykonujemy metodą kąta prostego.

Sposób ten jest dokładniejszy oraz dużo wygodniejszy dla pacjenta niż w metodzie przytrzymywania “na palec”. Promienie rentgenowskie podczas wykonywania tego zdjęcia są na tyle małe, że nie ma powodu by się ich obawiać.

Promieniowanie wykorzystywane przy tym badaniu jest jednym z najmniejszych w radiologii, dlatego NIE jest wymagane skierowanie.

Jak powstaje promieniowanie rentgenowskie.

Promieniowanie rentgenowskie ,zwane też promieniowaniem X powstaje w lampie rentgenowskiej.

Lampa rentgenowska jest to szklana bańka z próżnią w środku i dwoma elektrodami: anodą i katodą. Katoda jest elektrodą ujemną, która pod wpływem przyłożonego napięcia emituje elektrony. Anoda jest elektrodą dodatnią, na którą padają elektrony.

Elektrony ulegają przyśpieszeniu w polu elektrycznym między katodą i anodą.

Energia elektronów wyhamowywanych na anodzie zamienia się w promieniowanie rentgenowskie oraz w ciepło.

Lampa rentgenowska jest zawsze schowana w specjalnej obudowie aparatu rtg która chroni ją przed przegrzaniem i eliminuje promieniowanie rozproszone.

Co to jest promieniowanie rentgenowskie.

Zostało on odkryte przez Wilhelma Roentgena.

Wilhelm Conrad Roentgen, urodził się 27 marca 1845 w Lennep, Prusy. Zmarł 10 lutego 1923 w Monachium.

“Hand mit ringen”, pierwsze zdjęcie wykonane przez Wilhelma Röntgena żonie w dniu 22 grudnia 1895 roku

Trochę historii

8 listopada 1895 roku niemiecki fizyk Wilhelm Conrad Roentgen odkrył nowy typ promieniowania. Promienie te nazwano promieniami Roentgena, w niektórych krajach nazywane są też promieniami X.

Tajemnicze promienie

Roentgen przeprowadzał swoje doświadczenia z lampą ze szkła w kształcie cylindra, z wtopionymi elektrodami, katodą i anodą i z wypompowanym powietrzem. Interesowały go promienie, które wydostawały się na zewnątrz tej lampy. Ponieważ stanowiły one całkowitą zagadkę i nic o nich nie wiedziano, nazwał je promieniami X.

Okazało się, że promienie te, padając na papier pokryty platynocyjankiem baru, powodowały świecenie tego papieru. 8 listopada 1895 roku Roentgen umieścił pomiędzy lampą i świecącym papierem talię kart i grubą książkę. Przekonał się, że papier w dalszym ciągu świeci, co oznaczało, że promienie przedostają się przez papier i przez tekturę.

Kolejne doświadczenia polegały na sprawdzeniu przez jakie ciała promienie przechodzą, a przez jakie nie. Okazało się, że przechodzą m.in. przez drewno i co najważniejsze dla nas, przez tkankę miękką istot żyjących np. ludzi.

Pierwsze prześwietlenie

Wilhelm Roentgen zaprosił do laboratorium swoją żonę Bertę i wykonał pierwsze zdjęcie rentgenowskie dłoni ludzkiej. Widać było na nim szkielet kobiety oraz złoty pierścionek, gdyż promienie rentgena nie przechodzą przez złoto. 

Żona naukowca przeraziła się i o mało nie zemdlała. – Proszę sobie wyobrazić, że pierwszy człowiek w historii widzi część swego szkieletu na zdjęciu – mówił w Polskim Radiu Bis w audycji z 9.01.2001 roku prof. Eryk Infeld z Instytutu Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana. – Rentgen też się przeraził, ale z zupełnie innego powodu, bał się, że ktoś inny może dokonać podobnego odkrycia. 

Ten flegmatyczny, bardzo porządny człowiek, który nie lubił kontaktów z ludźmi, nagle się ożywił. Fizyk dążył do tego, by wyniki jego pracy zostały opublikowane jak najszybciej. Presja jaką wywierał na redaktorze Wuerzburskiego Towarzystwa Fizyczno-Medycznego poskutkowała, praca ukazała się po siedmiu dniach, łącznie ze słynną fotografią ręki żony. I była to jedna z najważniejszych publikacji w historii świata. Bardzo szybko też odkrycie znalazło swoje praktyczne zastosowanie i lekarze zaczęli stosować rentgenogramy.

Pierwsza Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki

Za okrycie promieni Roentgena Wilhelm Conrad Roentgen w 1901 roku został uhonorowany pierwszą Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki – “za nadzwyczajne zasługi oddane poprzez odkrycie promieni noszących jego imię”.

Był to człowiek sławny, odznaczany wielokrotnie, zapraszany na różne konferencje, otwarcia różnych wystaw itd. Zawsze odmawiał, bo nie lubił przemawiać, a podobno również nie bardzo umiał. Przyjmował natomiast honory, jedyny zaszczyt, którego nie chciał przyjąć, to było dodanie do nazwiska przyimka “von”, co było bardzo rzadkie w cesarskich Niemczech i miało duże znaczenie. Jemu wystarczał jednak tytuł profesora. 

Naukowiec zmarł 10 lutego 1923 roku. Poza tym, że jego nazwiskiem określa się dawkę promieniowania jonizującego, to także na przyrządy do prześwietleń wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie mówi się – rentgen.

Jak powstaje zdjęcie rentgenowskie.

Promieniowanie rentgenowskie przechodząc przez tkanki organizmu ulega pochłanianiu w różnym stopniu. Po przejściu przez tkanki promieniowanie pada na kasetę, w której znajdują się ekrany wzmacniające i kliszę. Pobudzone do świecenia przez kwanty promieniowania ekrany wzmacniające powodują powstanie utajonego obrazu na błonie (kliszy) rentgenowskiej, którą poddaje się obróbce chemicznej lub cyfrowej. W rezultacie klisza rentgenowska ulega w mniejszym lub większym stopniu zaczernieniu w zależności od budowy tkanek i powstaje obraz w różnych odcieniach szarości od bieli do czerni.

Czarne miejsca na kliszach, odpowiadają tkankom, w których nie dochodzi lub w niewielkim stopniu dochodzi do pochłaniania promieniowania rentgenowskiego (np. płuca lub jelito wypełnione powietrzem), a miejsca jasne odpowiadają tkankom, które bardziej pochłaniają promieniowanie (np. kości lub zęby).

Pod koniec lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku do stomatologii zostały wprowadzone pierwsze detektory umożliwiające uzyskanie zdjęcia rentgenowskiego bez stosowania klisz i wykonywania pośrednich kroków, takich jak np. obróbka chemiczna filmu.

Wynalazca metody — Francis Mouyen, opatentował swoje odkrycie pod nazwą radiowizjografia (radio — wytwarzającego promieniowanie, visio — rejestrującego obraz, graphy — wyświetlającego obraz).

Obecnie różnorodne formy cyfrowej detekcji promieniowania X określone są jako Radiografia Cyfrowa (ang. Digital Radiography, DR) lub Radiografia Bezpośrednia.

Kliszę zastąpiły specjalne czujniki – detektory współpracujące z systemem komputerowym.

Dzięki temu obraz powstaje natychmiast na ekranie monitora. Obraz może być zapisany w bazie danych kliniki, przekazany pacjentowi na nośniku elektronicznym ( pendrive , CD) lub wydrukowany.
Dzięki tej technice udało się zminimalizować dawkę promieniowania potrzebną do wykonania zdjęcia, nawet o 90% w stosunku do metody tradycyjnej.

Czy promieniowanie rentgenowskie (jonizujące) jest szkodliwe.

Promieniowanie jonizujące jest stale obecne w środowisku człowieka, zawsze i wszędzie. Jest to spowodowane głównie wszechobecnością radioizotopów różnych pierwiastków w przyrodzie oraz promieniowaniem kosmicznym.

Naturalne promieniowanie jonizujące środowiska jest jednym z czynników powodujących mutacje w genach organizmów żywych, czyli jednym z czynników ewolucyjnych, którym zawdzięczamy różnorodność fauny i flory.

Statystyczna roczna dawka promieniowania naturalnego wynosi 2,4 mSv i określana jest promieniowaniem tła. Wpływ małych dawek promieniowania jonizującego, o wielkości naturalnego tła lub kilkakrotnie większym, na organizm ludzki jest przedmiotem sporu naukowców.

Jedna z hipotez zakłada pozytywny wpływ małych dawek promieniowania na odporność na raka i choroby genetyczne. Koncepcję hormezy radiacyjnej potwierdzają badania epidemiologiczne prowadzone na terenach, gdzie poziom naturalnego promieniowania wielokrotnie przekracza średni poziom promieniowania tła. Jest ona też uzasadniona ewolucyjnie – nigdy w swojej historii ludzie nie byli odizolowani od promieniowania jonizującego i całkowity jego brak byłby sytuacją nienaturalną, dlatego powinniśmy być do niego ewolucyjnie przystosowani.

Dlaczego promieniowanie szkodzi?

Promieniowanie jonizujące wnikające do organizmu powoduje przemiany chemiczne (radiolizę) wody zawartej we wszystkich tkankach. Przemiany te są ogromne, skoro woda stanowi ok. 60% naszego ciała (w przypadku dzieci nawet 80%). Uwolnione w wyniku radiolizy rodniki tlenowe i wodorotlenowe rozrywają wiązania wodorowe w łańcuchach kwasów nukleinowych (DNA i RNA). W praktyce oznacza to uszkodzenie cząsteczki, prowadzące do mutacji genetycznych lub martwicy komórek. Stąd: nawet jednorazowe silne napromieniowanie, w krótkim czasie, może doprowadzić nawet do śmierci, a w przypadku, gdy dawka nie jest śmiertelna, w przyszłości sprzyjać wystąpieniu złośliwych zmian nowotworowych, zaburzeń hormonalnych, problemów z płodnością. Niebezpieczne są nawet niewielkie przekroczenia norm, ale regularne (np. u osób obsługujących urządzenia emitujące promieniowanie).

„Nie ma pewności, gdzie jest granica bezpieczeństwa promieniowania jonizującego. Tego nikomu jeszcze nie udało się precyzyjnie ustalić– twierdzi Krzysztof Fornalski, doktorant fizyki z Instytutu Problemów Jądrowych w Świerku. W każdym razie nie jest prawdą, że niskie dawki promieniowania są szkodliwe dla zdrowia. Hipoteza liniowego wzrostu ryzyka wraz z dawką nie sprawdza się w wielu badaniach naukowych.

Duże dawki promieniowa jonizującego są bez wątpienia niebezpieczne dla zdrowia i życia ludzi, ale wcale nie ma pewności, jakie promieniowanie w małych dawkach jest dla nas szkodliwe.

Według polskiego prawa atomowego roczna dodatkowa dopuszczalna dawka promieniowania od źródeł sztucznych poza medycznych dla przeciętnego człowieka wynosi zaledwie 1 milisiwert. To niezwykle rygorystyczne. W ten sposób zakłada się popularną, lecz niekoniecznie prawdziwą tezę, że każda dawka promieniowania jonizującego może być szkodliwa” – powiedział Krzysztof Fornalski

Podsumowując:

• promieniowanie jonizujące jest szkodliwe dla zdrowia
• rodzaj i sposób zachodzenia zmian w organizmie zależy od wielkości pochłoniętej dawki i typu i warunków w jakich dochodzi do napromieniowania i samych komórek ciała.
• Różne tkanki wykazują odmienność reagowania na promieniowanie , najbardziej wrażliwe są : narządy rozrodcze, szpik kostny, płuca, żołądek, jelito grube, soczewka oka.
• Korzyści jakie daje wykorzystanie promieniowania w diagnostyce medycznej i radioterapii są bezsporne.